3 – L-Ghaqda tal-gingrin

Kienet il-ħarifa tas-sena l oħra meta għaddejt għand sieħbi Sherlock Holmes. Sibtu f’diskursata mqanqla ma’ raġel godli ta’ ċertu età, wiċċu ruxxan u xagħru aħmar nar. Skużajt ruħi ma’ Holmes u kont ser noħroġ ’il-barra meta sieħbi ġibidni fil- kamra u għalaq il-bieb warajja.
“Ma stajtx tiġi f’mument aħjar għażiż Watson,” qalli b’mod kordjali.
“Bżajt li nsibek okkupat.”
“Hekk hu, okkupat sew.”
“Mela nista’ nistenna fil-kamra l-oħra.”
“Ma tarax. Dan il-ġentlom, Mr Wilson, hu kollega tiegħi u bosta drabi kien ta’ għajnuna fl-aktar każi li fihom għamilt suċċess. M’għandi l-ebda dubju li anki fil- każ tiegħek ħa jkun ta’ siewi immens.”
Ir raġel oħxon qam minn fuq il pultruna u sellimli billi xengel malajr malajr rasu filwaqt li ħares lejja b’għajnejn żgħar bil-gilda ta’ madawrhom mxaħma.
“Poġġi fuq is-settee,” qalli Holmes hekk kif reġa’ ntefa’ fuq il-pultruna u għamel l- ponot ta’ subgħajh flimkien, mossa li soltu tfisser li kien qed jevalwa xi ħaġa fil-fond. “Naf, għażiż Watson, li inti bħali tħobb dak li hu bizzarr u kontra l- konvenjonijiet u l monotonija tar-rutina tal-ħajja ta’ kuljum. Urejt entużjażmu u kemm tieħu pjaċir b’dawn l-esperjenzi bir-rakkonti li tikteb dwar xi każi minn tiegħi. U skużani meta ngħid li xi drabi ssebbaħt dawn l-avventuri xi naqra żżejjed.”
“Tabilħaqq il-każi tiegħek minn dejjem kienu ta’ interess għalija.”
“Tiftakar li m’ilux irrimarkajt – ftit qabel ma dħalna fil-prolema sempliċi li ppreżentatilna Miss Sutherland – li għal dak li hu stramb u ċirkostanzi straordinarji għandna biss infittxu fil ħajja ta’ kuljum, li  aktar avventuruża milli tista’ toħloq l immaġinazzjoni.”
“Teorija li jien ħadt il-libertà niddubita.” “Tabilħaqq Dott. Iżda issa ikollok taqbel miegħi. Jekk le jkolli nibqa’ ngħabbik b’fatt wara l ieħor sakemm ir raġunar tiegħek iċedi u jkollok tammetti li għandi raġun. Issa, Mr Jabez Wilson kellu l ġentilezza li jgħaddi għandi dalgħodu u jibda jirrakkontali storja li għandha l premessi li tkun waħda mill aktar singulari li qatt smajt għal żmien twil. Smajtni ngħid li l aktar affarijiet strambi u uniċi mhumiex marbuta ma’ delitti kbar, iżda delitti żgħar. Fil fatt f’dan il każ partikolari hemm dubju kbir jekk fil fatt sarx delitt. Minn dak li smajt s’issa hu imposibbli ngħid li l każ jikkonsistix f’delitt jew le. Li naf fiċ ċert hu li l affarijiet żvolġew ruħhom bl aktar mod singulari li qatt smajt. Forsi Mr Wilson ikun ġentili u jirrepeti l ġrajja. Qed nitolbok dan, Mr Wilson, mhux biss għaliex Dr Watson ma semax il bidu iżda għaliex in natura pekuljari tal istorja tagħtini xewqa kbira li nisma’ kull dettall għal darb’oħra minn fommok. Bħala regola, f’ħafna każi jkolli idea ta’ kif kienu saru l affarijiet u nista’ noħroġ ċertu konklużjonijiet mill esperjenza vasta li għandi. Però fil preżent ikolli nammetti li l fatti, kif nista’ nifhem, huma uniċi.”
Il klijent imżaqqaq nefaħ sidru b’ħarsa ta’ kburija u mill but tal kowt ħareġ gazzetta maħmuġa u mgħaffġa. Ħares lejn il kolonna tal avviżi b’rasu mxengla ’l barra ċċattjata fuq l irkoppa. Jien ħarist sew lejn ir raġel u ppruvajt nagħmel bħal sieħbi u nieħu xi indikazzjonijiet dwaru mid dehra tiegħu u lbiesu.
Ngħid il verità ma tantx stajt niġbor wisq informazzjoni siewja mill osservazzjoni tiegħi. Ir raġel quddiemi kellu kull sinjal ta’ raġel tax xogħol komuni, oħxon ħafna, kburi bih innifsu u kajman. Kien liebes qalziet griż iċċangjat, frock coat miftuħ iswed mhux nadif ħafna, sidrija kannella bla gosti ta’ xejn, polka ħoxna tal bronż li magħha kellha mdendla biċċa metall kwadra bħala ornament, kappell mittiekel, u kowt imkemmex tal bellus kannella bil kulur qed imur. Ippruvajt kemm ippruvajt ma stajt naralu xejn straordinarju ħlief ix xagħar aħmar nar li kellu. Kellu espressjoni ta’ rabja u dwejjaq fuq wiċċu.
Il ħarsa ħafifa ta’ Holmes uriet li induna x’kont qed nagħmel u bi tbissima xengel rasu hekk kif innotani nħares perpless. “Barra l fatt ovvju li għamel xi żmien jagħmel xogħol manwali, li hu mażun, li kien iċ Ċina, u li dan l aħħar għamel ħafna xogħol ta’ kitba ma nista’ niddeduċi xejn aktar.”

Mr. Jabez Wilson qam minn fuq is sufan biex jurina l-karta iżda ħarstu kienet fuq Holmes.
“Kif, f’ġieħ il-furtuna, taf dan kollu Mr Holmes?”, staqsa. “Kif taf, ngħidu aħna, li għamilt xogħol manwali? Hu veru daqs il-Vanġelju li bdejt naħdem ta’ mastrudaxxa fuq il-bastiment.”
“Idejk ħabib tiegħi. Idek il-leminija hi akbar minn tax-xellug. Dan ifisser li ħdimt biha u allura l-muskoli huma aktar żviluppati.”
“U li jien mażun?”
“Ma rridx ninsulenta l-intelliġenza tiegħek speċjalment meta naf li fl-Ordni tiegħek għandkom regoli stretti ta’ segretezza. Iżda bħala badge mal-pavru għandek il- ħnejja u l kumpass li huma s simboli tal mażunerija.”
“U dażgur, insejtha l badge. Imma l-kitba?”
“X’seta’ jindika aktar il-polz tal-komma l-leminija, li jleqq ħafna mal-pulzier tal- qmis. U x-xellugija għandha parti lixxa ħdejn il-minkeb fejn tpoġġi idek fuq il- mejda.”
“Sewwa qed tgħid. Imma ċ Ċina?”
“Il ħuta li għandek tattwata fuq il-polz ta’ idek il-leminija setgħet saret biss fiċ- Ċina. Għamilt studju fuq il marki tat-tattwaġġi u anki tajt il-kontribuzzjoni tiegħi fil-letteratura dwar is suġġett. Iċ Ċiniżi għadhom ħabta kif itebbgħu l-qoxra tal- ħuta b’dak il-kulur roża delikat u pekuljari, metodu li jsir biss iċ Ċina. Imbagħad meta rajt il-munita Ċiniża mdendla mal polka l konklużjoni ġiet ovvja.”
Mr Jabez Wilson beda jidħak bil-qalb. “Qatt ma bsart,” qal. “Għall-ewwel ħsibt li kont qed tagħmel xi bravura imma issa qed nara li ma kien hemm xejn straordinarju.”
“Qed nibda naħseb, Dr Watson,” qalli Holmes, “li għamilt żball meta spjegajt ruħi ma’ Mt. Wilson. “Omne ignotum pro magnifico jew dak li wieħed ma jafx jaħsbu grandjuż. Imma qed nara li wara kollox ma kien hemm xejn speċjali.”

“Iva, sibtha,” qalilna u b’saba’ oħxon indikalna n naħa ta’ isfel ta’ kolonna fil- gazzetta. “Hawn hi, hawn beda kollox. Jekk jogħġobkom aqrawha intom.”
Ħadtlu l-karta minn idu u bdejt naqra.
L Għaqda tal Ġinġrin – Skont id-dispożizzjoni testamentarja tal-mejjet Ezekiah Hopkins, ta’ Lebanon Pennsylvania U.S.A., issa hemm post vakant li jintitola membru tal-Għaqda tal-Ġinġrin għal-salarju ta’ erba’ liri sterlini fil ġimgħa purament għal-servizzi nominali(1). Kull raġel b’xagħru aħmar, f’saħħtu fiżikament u mentalment, u għandu aktar minn wieħed u għoxrin sena huwa eleġibbli li japplika. Applikaw personalment nhar it-Tnejn fil-ħdax ta’ filgħodu għand Duncan Ross fl-uffiċċji tal Għaqda, 7, Pope’s Court, Fleet Street.”
“Xi x-xjafek ifisser dan kollu?” staqsejt mistagħġeb wara li qrajtha t tieni darba.
Holmes beda jidħak minn taħt u jiċċaqlaq fuq il-pulturna kif soltu jagħmel meta jkun f’burdata tajba. “Mhux xi ħaġa li soltu niltaqgħu magħha, hux veru Watson?” qalli. “U issa, Mr Wilson, fil pront għidilna xi ħaġa dwarek, il-familja tiegħek, l- effett li dawn l avviżi ħallew fuq il-furtuni tiegħek. Però qabel nibdew, Dott., nixtieqek tieħu nota tal-gazzetta u d-data.”
“Il gazzetta hija l-Morning Chronicle tas 27 ta’ April. Xahrejn ilu.”
“Tajjeb. Issa f’idejk Mr Wilson.”
“Kif kont qed ngħidlek Mr Holmes,” qal Jabez Wilson jixxotta l-għaraq minn ġbinu, “għandi negozju żgħir ta’ rahhan(2) f’Coburg Square ħdejn is-City. Mhux xi negozju kbir u f’dawn l aħħar snin għeni kemm kemm biex ngħix. Qabel kien ikolli żewġ assistenti imma issa qed inżomm wieħed. Xi kultant insibha diffiċli biex inħallsu iżda hu lest li jaħdem b’nofs paga għax irid jitgħallem in-negozju.”
“X’jismu dan il ġuvnott tal-pjaċir?”
“Jismu Vincent Spaulding. Ma tantx hu żgħir u diffiċli biex tgħid kemm għandu snin. Però ma jistax ikolli assistent li jilħaqlu daqsu. Naf sew li jista’ jtejjeb lilu nnifsu u jaqla’ d doppju ta’ kemm intih jien. Imma wara kollox hu jinsab kuntent miegħi u għaliex għandi ndaħħallu flieles f’moħħu?”
“Tabilħaqq, għaliex? Tidher iffurtunat li għandek ħaddiem li qed jaħdem b’nofs il- paga tas-suq. Mhux xi ħaġa komuni fost il-ħaddiem f’dawn iż żminijiet. Ma kontx naf li l assistent tiegħek hu eċċezzjonali daqshekk.”
“Għandu d-difetti tiegħu,” qal Mr Wilson. “Iffissat fuq il-fotografija. Dejjem jieħu r-ritratti meta suppost qed itejjeb moħħu. Imbagħad, wara li jiġbed ir ritratti jinżel fil-kantina qisu xi fenek dieħel fit-toqba biex jiżviluppahom. Dan hu l-akbar difett tiegħu imma wara kollox hu ħaddiem tajjeb u m’għandu l-ebda vizzju.”
“Naħseb li għadu miegħek, hux hekk?”
“Lilu u tifla ta’ erbatax il-sena li ssajjarli ftit ikel sempliċi u żżommli d-dar nadifa. Lil dawn biss għandi f’dari. Jiena armel u qatt ma kelli familja. Jekk xejn, aħna t- tlieta ngħixu ħajja kwieta, inżommu saqaf fuq rasna u dejjem ħallasna d-djun tagħna. L-ewwel ħaġa li gerfxitna kien dak l-avviż. Spaulding xi tmint ijiem ilu ġie l- uffiċċju b’din il gazzetta f’idejh u qalli, “Kemm nixtieq, Mr Wilson, li l-Bambin ġabni xagħri ġinġer.”
“Għaliex?” staqsejtu.
“Għaliex?” irrispondieni, “ara hawn post vakanti ieħor fl-Għaqda tal-Irġiel Xagħarhom Ġinġer. Dan il-post jiswa ftit eluf tal-liri żgħira lil min hu ffortunat biżżejjed li jieħdu. U nifhem li hemm aktar postijet vakanti milli hemm irġiel u l- eżekuturi ma jafux x’ħa jaqbdu jagħmlu bil-flus li ħalla dan Ezekiah Hopkins. Kieku jaħasra xagħri jsir aħmar x’kemxa hemm lesta għalija.”
“Għaliex? X’inhu dan?” staqsejtu. Trid tifhem, Mr Holmes, li jien dejjem id-dar għaliex in-egozju tiegħi hu mad-dar. Bosta drabi ndum ġimgħat sħaħ bla ma noħroġ barra. Allura ma nkunx naf x’inhu għaddej u nieħu gost nisma’ xi ftit aħbarijiet.”
“Qatt ma smajt bl-Għaqda tal-Irġiel Ġinġrin?” staqsieni b’għajnejh imberrqa.
“Qatt.”

“Ma nafx kif ma tafx għaliex inti eleġibbli għal wieħed mill postijiet vakanti.”
“U kemm jiswew dawn il postijiet f’din l Għaqda?”
“Xi mitejn lira biss fis-sena iżda xogħol mill-inqas u ma jfixklekx milli tagħmel xogħol ieħor.”
Ħeqq, tista’ taħseb li dan kollu ġibidli l-attenzjoni għaliex f’dawn l aħħar snin in- negozju tiegħi mhux sejjer tajjeb u mitejn lira żejda kienu jkunu utli ħafna.
“Għidli dwar din l għaqda,” għedtlu.
“Insomma,” qalli hu u jurini l avviż, “tista’ tara int stess li l-Għaqda għandha post vakanti u l indirizz fejn tista’ tapplika għad-dettalji. Kif nista’ nifhem jien l-Għaqda twaqqfet minn miljunarju Amerikan, Ezekiah Hopkins, li kien bniedem daqsxejn stramb. Hu stess kellu xagħru aħmar u kellu simpatija kbira lejn l-irġiel b’xagħar tal-istess kulur. B’hekk meta miet ħalla l-fortuna enormi tiegħu f’idejn grupp ta’ eżekuturi bi struzzjonijiet li bl-interessi jipprovdu lill-irġiel ġinġrin xogħol ħafif. Minn dak li smajt il-paga hija tajba u ftit li xejn hemm tbatija.”
“Imma,” għedtlu, “ħa jkun hemm miljuni ta’ rġiel ġinġrin li japplikaw.”
“Mhux daqskemm taħseb int,” irrispondieni. “Ifhem li dan kollu hu miftuħ biss għall-irġiel adulti minn Londra. Dan l-Amerikan beda minn Londra meta kien żgħir u ried jagħmel xi benefiċċju lill-belt ta’ tfulitu. Barra dan smajt li biex tiġi aċċettat irid ikollok xagħrek aħmar nar, la skur u lanqas ċar. Dr. Watson jista’ japplika imma naħseb ma jaqbillux jidħol għal dan l-intrigu kollu għal ftit mijiet ta’ liri.”
“Issa hu fatt li kif qed taraw intom stess xagħri għandu kulur aħmar qawwi u allura deherli li jekk kien hemm xi kompetizzjoni għal post kelli opportunità daqs ħaddieħor. Vincent Spaulding deher li jaf ħafna fuq din il-biċċa xogħol u allura seta’ jkun ta’ għajnuna. Għalhekk, ġurnata minnhom għalaqna l-ħanut u morna flimkien lejn dak l-indirizz li kien hemm fl avviż.

Nispera li qatt ma nerġa’ nara xi ħaġa bħal dik Mr Holmes. Mid-dehra kull raġel b’xagħru aħmar ġie Londra mill-erbat irjiħat tal-Ingilterra biex jirrispondi l-avviż. Fleet Street kienet fgata bi rġiel xagħarhom aħmar, u Pope’s Court kienet qisha karettun ta’ bejjiegħ tal-arinġ. Qatt ma kont nobsor li kien hawn tant irġiel b’xagħarhom ġinġer fil-pajjiż. Kien hemm kull sfumatura ta’ kulur ta’ xagħar aħmar. Kulur it-tiben, arinġ, briks ħomor, tal-klieb irish setters, tal -fwied, u tafal aħmar. Spaulding ħeġġiġni biex ma naqtax qalbi għaliex ma tantx kien hemm min kellu il kulur aħmar nar bħal tiegħi. Kif rajt dak il-kju ma jispiċċa qatt kont se nerġa’ lura. Ma ridtx nistenna dak il-ħin kollu iżda Spaulding insista li nibqa’. Kif għamel ma nafx iżda mbotta minn hemm u iġbed minn hawn irnexxielu jwassalni sat-taraġ li kien jagħti għall-uffiċċju. Fit taraġ kien hemm żewġ fillieri, waħda ta’ rġiel telgħin bit-tama li jintgħażlu u oħra ta’ rġiel niżlin diżappuntati li ġew miċħuda. Iżda aħna ddeffisna mill aħjar li stajna u f’kemm ili ngħidlek sibna ruħna fl-uffiċċju.”
“L esperjenza tiegħek kienet waħda divertenti,” qallu Holmes, hekk kif il-klijent tagħna waqaf naqra biex jiffriska l-memorja b’biċċa tabakk enormi tal-imnieħer. “Jekk jogħġbok kompli dan ir-rakkont interessanti.”
“Fl uffiċċju ma kien hemm xejn ħlief żewġ siġġijiet u mejda fejn kien hemm bil-qiegħda raġel ta’ statura żgħira b’xagħru aħmar aktar minn tiegħi. Kien ikellem lil kull applikant li jidħol iżda dejjem irnexxielu jsiblu xi difett li kien jiskwalifikah. Wara kollox ma tantx kien jidher faċli li timla l-post. Iżda meta kien imiss lilna r raġel qasir wera aktar interess. Tant li meta dħalna għalaq il bieb biex seta’ jkollna laqgħa privata.”
“Dan huwa Mr Jabez Wilson,” qal l assistent tiegħi. “Hu lest li jimla l-post battal tal- Għaqda.”
“U hu perfettament addattat għall-post,” irrisponda l-ieħor. “Għandu kulma jinħtieġ. Ma nistax niftakar li qatt rajt xi ħaġa daqshekk tajba.” Qam, għamel pass lura, xengel rasu, u osservali xagħri sakemm ngħidlek is-sewwa bdejt inħossni imbarazzat. F’daqqa waħda qabeż ’il-quddiem, ħadli b’idejja, u feraħli minn qalbu għas-suċċess tiegħi.”

“Tkun inġustizzja jekk noqgħod naħsibha,” qalli, “iżda ninsab ċert li tiskużani jekk nieħu xi prekawzjoni.” U fil ħin u l mument beda jiġbidli xagħri b’idejh it tnejn tant li bdejt ngħajjat bl-uġigħ. “F’għajnejk għandek id-dmugħ,” qalli. “Issa naħseb li kollox sew. Iżda rridu nkunu b’seba’ għajnejn għaliex diġà ingannawna darbtejn b’parrokka u darb’oħra biż-żebgħa tax-xagħar. Nista’ nirrakkontalek stejjer dwar xama’ tal-iskarpan li ġġiegħlek tiddiżgusta ruħek min-nies tad dinja.” Mar lejn it- tieqa u għajjat b’vuċi għolja li l-post imtela. Minn isfel kien hemm karba ta’ diżappunt u l-folla bdiet tinfirex sakemm ma kienx baqax raġel wieħed b’xagħru ġinġer ħlief jien.”
“Jisimni Duncan Ross,” qalli. “Anki jien qed nibbenifika mill-flus li ħalla l- benefattur nobbli tagħna. Int miżżewweġ Mr Wilson? Għandek familja?”
Għedtlu li le. Deher diżappuntat.
“X’waħda din,” qalli, “din biċċa tassew serja! Jiddispjaċini li qed nisma’ dan. Il- fond hu intenzjonat biex ikabbar in numru ta’ dawk xagħarhom aħmar kif ukoll biex jgħinhom. Tabilħaqq sfortuna li inti għażeb.”
“Issa jien kont diżappuntat, Mr Holmes, għax ħsibt li wara kollox ma kontx ser nimla l-post. Iżda wara ftit minuti kollox reġa’ għal li kien għax qalli li ma kien ġara xejn. Kollox kien sew.”
“Li kienu kont ħaddieħor,” qalli, “l oġġezzjoni kienet tkun gravi iżda rridu inġebbdu xi naqra r-regoli favur raġel li għandu xagħar aħmar bħal tiegħek. Meta tkun tista’ tibda x xogħol?”
“Inħossni daqsxejn skomdu għaliex diġà għandi negozju.”
“U ma ġara xejn Mr. Wilson!” qalli Vincent Spaulding. “Nieħu ħsieb kollox jien għalik.”
“U l-ħinijiet?” staqsejt.
“Mill-għaxra sas-sagħtejn.”
“Ġeneralment in-negozju tat-tirħin isir filgħaxija, Mr.Holmes, speċjalment it-Tlieta u l Ġimgħa ftit qabel jitħallsu l pagi. Għalhekk ikun konvenjenti għalija li naqla’ xi ħaġa filgħodu. Barra minn hekk kont naf li l assistent tiegħi hu bniedem ta’ ħila u kapaċi jieħu ħsieb dak kollu li seta’ jinqala’.”
“Dan ikun tajjeb għalija,” għedtlu. “U l-paga?”
“Erba’ liri fil-ġimgħa.”
“U x-xogħol?”  “Purament nominali.”
“Xi trid tfisser b’nominali?”
“Trid tkun ġewwa l-uffiċċju, jew għall-anqas fil-bini, il-ħin kollu. Jekk titlaq titlef id-dritt għall-pożizzjoni għal dejjem. Dan il-punt irid ikun ċar daqs il-kristall dwaru. Ma tkunx qed timxi mal-kundizzjonjiet jekk tħalli l-uffiċċju qabel il ħin.”
“Huma biss erba’ sigħat u ma naħsibx li ser inħalli posti.”
“Jekk tiskarta l-ebda skuża jew raġuni ma tiġi aċċettata,” qalli Mr. Duncan Ross. “La mard, la xogħol, assolutament xejn. Trid tibqa’ hawn, inkella titlef postok.”
“U x xogħol fiex jikkonsisti?”
“Li tikkopja l-enċiklopedija Britannica. L-ewwel volum qiegħed hawn fil kexxun tal mejda. Tajjeb, nibdew għada?”
“Ċertament,” irrispondejtu.
“Mela saħħa Mr. Jabez Wilson. U ħallini nifraħlek darb’oħra għall-pożizzjoni importanti li kont fortunat li rnexxielek takkwista.” Baxxa rasu u ħriġna mill- kamra. Jien mort lejn id-dar mal-assistent tiegħi. Lanqas kont naf x’ħa naqbad ngħid tant kont ferħan bil-fortuna li inzertatli.”
“Għamilt ġurnata sħiħa naħseb fuq dan kollu u filgħaxija sewwidt qalbi għaliex daħħaltha f’rasi li din l affari kienet xi frodi jew ċajta goffa għalkemm ma stajtx nifhem x’kien hemm wara dan kollu. Ma tantx hi xi ħaġa li titwemmen li xi ħadd seta’ jagħmel testment bħal dak. Aktar stramb kien il-fatt li xi ħadd iħallsek biex tagħmel ċuċata bħal tikkopja l-enċiklopedija Britannica. Vincent Spaulding għamel li seta’ biex iserraħli rasi iżda qabel irqadt ikkonkludejt li ninsa kollox. Iżda filgħodu qomt determinat li nara x’hemm u x’hemmx wara din il-biċċa xogħol kollha. Xtrajt b’sold linka, pinna u seba’ karti daqs ta’ foolscap u tlaqt lejn Pope’s Court.
B’sorpriża pjaċevoli sibt li kollox kien f’postu. Il-mejda kienet lesta għalija u Mr. Duncan Ross kien hemm biex jara li nibda x-xogħol. Hu bdieni fuq l-ittra A u ħallieni iżda beda jidher kull tant ħin biex jara hux kollox sew. Fis-sagħtejn qalli li stajt nieqaf, ikkumplimentani fuq il ħidma tiegħi, speċjalment l-ammont li kont ktibt, ħriġna flimkien u għalaq il-bieb.”
“Dan dam sejjer ġurnata wara l oħra għal ġimgħa sħiħa. Is Sibt Mr. Duncan Ross ġie u faqqagħli erba’ liri tad-deheb għal  ħidma ta’ ġimgħa. Dan irrepeta ruħu ġimgħa wara ġimgħa. Kull filgħodu kont inkun hemm fl- għaxra u nitlaq fis- sagħtejn ta’ wara nofsinhar. Bil-mod il-mod Mr Duncan Ross beda jiġi jżurni darba filgħodu biss u wara xi żmien ma ġiex aktar. Mankollu qatt m’azzardajt inħalli l- kamra għal mument wieħed għaliex ma kontx naf meta seta’ jitfaċċa u ma ridtx nitlef biċċa ħobż tajba u sombor.
“Għaddew tmien ġimgħat f’din ir-rutina. Kont ktibt fuq abbati, arja, armerija, arkitettura, u astronomija. Bdejt nispera li jekk inkompli naħdem b’dan ir-rittmu ikun nista’ nibda l ittra B fi ftit zmien ieħor . Infaqt naqra flus fuq il karta iżda diġà kont imlejt xkaffa bil-kitba tiegħi. Jum minnhom bla kliem u bla sliem ix-xogħol waqaf f’daqqa.”
“Spiċċa?”
“Iva, Sinjur. Mhux aktar tard minn dalgħodu stess. Mort ix-xogħol bħas soltu fl-għaxra iżda l-bieb tal-uffiċċju kien magħluq b’nota żgħira msammra b’taċċ miegħu. Hawn hi tista’ taqraha int stess.”
Hu tana biċċa kartuna bajda daqs karta tan-noti. Il messaġġ kien dan:
L-Għaqda tal-Irġiel Ġinġrin, 9 ta’ Ottubru 1890.
Holmes u jien studjajna b’attenzjoni din id-dikjarazzjoni b’ħarsa ddispjaċuta, sakemm il-parti komika tal-affari ħakmitna u mingħajr ebda konsiderazzjoni oħra jien u sieħbi nfqajna nidħku.
“Ma nista’ nara xejn komiku,” irrimarka l-klijent tagħna jħammar aktar l għeruq ta’ xagħru. “Jekk ma tistgħu tagħmlu xejn ħlief tidħku allura nista’ mmur infittex l- għajnuna xi mkien ieħor.”
“U le, le,” qallu Holmes hu u jimbuttah lura fuq is sufan minn fejn kien qam. “Ma tarax! Ma rrid bl-ebda mod nitlef każ bħal tiegħek, daqshekk stramb u stimulanti. Imma skużani, trid tammetti li għandu l-punti komiċi tiegħu. Jekk jogħġbok poġġi u għidli x’għamilt meta sibt in nota mal-bieb.”
“Infxilt, ma kontx naf x’ser naqbad nagħmel. Staqsejt fl-uffiċċji l oħra tal-post imma milli jidher ħadd ma kien jaf xejn. Fl-aħħar mort għand sid il-kera tal post, li hu accountant u jgħix fil-pjan terran. Staqsejtu jekk jafx jgħidli x’ġara mill-Għaqda tal-Irġiel Ġinġrin. Qalli li qatt ma sema’ biha. Meta staqsejtu dwar Mr. Duncan Ross weġibni li kien qed jisma’ dan l-isem għall-ewwel darba.”
“Kif jista’ jkun? Dan hu il-ġentlom kien jokkupa n numru 4,” għedtlu.
“Dak b’xagħru aħmar?”
“Iva,”
“Oh,” qalli “dak jismu William Morris. Hu avukat u kien qed juża l-kamra temporanjament sakemm l-uffiċċji ġodda tiegħu jitlestew. Telaq minn hawn ilbieraħ.”
“Fejn nista’ nsibu?”
“Fl-uffiċċji ġodda tiegħu ġewwa 17, King Edward Street, ħdejn il-katidral ta’ San Pawl.”
“Tlaqt minnufih, Mr. Holmes, iżda meta wasalt f’dak l-indirizz sibt li kienet fabbrika li timmanifattura rkopop artifiċjali. Ħadd qatt ma kien sema’ b’Mr. William Morris jew Mr Duncan Ross.”
“X’għamilt wara?” staqsieh Holmes.
“Mort lura d dar f’Saxe Coburg Square u tlabt parir mingħand l-assistent tiegħi. Iżda hu ma seta’ jagħmel xejn. Kulma qalli kien li jekk nistenna għandi mnejn nirċievi spjegazzjoni bil-posta. Iżda dan ma kienx sodisfaċenti biżżejjed, Mr Holmes. Ma ridtx nitlef post bħal dak. Għalhekk meta smajt li int tagħti pariri lil imsejkna bħali fil-bżonn tal-għajnuna ġejt direttament għandek.”
“U għamilt pass intelliġenti ħafna,” qallu Holmes. “Għandek każ tabilħaqq straordinarju u hu gost u pjaċir tiegħi li nara x’hemm u x’hemmx. Milli għedtli jkolli ngħid li hemm kwistjonijiet aktar serji milli jidher mal-ewwel daqqa t’għajn.”
“Serja biżżejjed biex ittellifni erba’ liri fil-ġimgħa!” esklama Mr. Jabez Wilson.
“Fejn tidħol int Mr Jabez,” irrimarkalu Holmes, “ma narax li għandek xi tgerger kontra din l-Għaqda straordinarja. Għall kuntrarju nifhem li int stagħnejt b’madwar tletin lira, biex ma nsemmix dak kollu li tgħallimt dwar is suġġetti li jibdew bl-ittra A li ktibt. Kollox ma’ kollox ma tlift xejn.”
“Le, le, Sinjur, imma rrid insir naf dwarha, min hu warajha, u x’kienet l intenzjoni wara dan kollu. Jekk kinitx xi ċajta goffa. Jekk, fuq kollox, kienet ċajta. Ma nafx, għax jekk kienet ċajta fuqi kienet kemxejn għolja għaliex swiet tnejn u tletin lira.”
“Nagħmlu mill-aħjar biex niċċaraw dawn il punti oskuri, Mr Wilson. Imma jekk jogħġbok irrispondini żewġ domandi. Kien l-assistent tiegħek li ġibidlek l attenzjoni dwar l avviż, hux hekk? Kemm ilu impjegat miegħek?”
“Xi xahar.”
“Kif daħal miegħek?”
“Billi rrisponda avviż fuq il-gazzetta.”
“Kien hu l-uniku applikant?”
“Le, kien hemm jekk niftakar sew tużżana.”eċċitat
“Għaliex għażilt lilu?”
“Għax kien jinqala’ u rħis fil-ħlas li ried.”
“Nofs paga fil-fatt. Hux hekk Mr Wilson?”
“Eżattament.”
“Kif inhu dan Mr Spaulding? Iddekrivihuli.
“Pjuttost żgħir, ta’ statura b’sahhita, ħafif f’dak li jagħmel, wiċċu mqaxxar kollu, u naħseb li għandu madwar tletin sena. Għandu tebgħa bajda tal-aċtu fuq moħħu.”
Holmes qam minn fejn kien bilqiegħda ċeċċitat sew u lil Jabez. “Qatt innutajt li widnejh huma mtaqqbin għall-imsielet?”
“Iva. Qalli li għamlithomlu żingara meta kien għadu ġuvnott.”
“Iva?” qal Holmes u waqa’ fis-skiet jaħseb. “Għadu miegħek?”
“Dażgur, għadni kemm ħallejtu.”
“Meta inti ma kontx hemm, hu kien jieħu ħsieb in-negozju?”
“M’għandi xejn xi ngerger. Fuq kollox ma tantx kien ikun hemm x’tagħmel filgħodu.”
“Għalissa dak kollox Mr Wilson. Naħseb fi żmien jumejn inkun f’qagħda li nagħtik l- opinjoni tiegħi fuq din l avventura tiegħek. Illum is-Sibt. Nispera li sa nhar it- Tnejn inkun wasalt għal konklużjoni.”
“Allura Watson,” staqsieni Holmes meta l klijent tagħna telaqna, “x’taħseb dwar dan kollu?”
“Frankament ma nista’ nifhem xejn,” irrispondejtu. “Hi biċċa xogħol misterjuża ħafna.”
“Bħala regola,” qalli Holmes, “aktar ma l-każ ikun stramb fl-aħħar mill-aħħar jispiċċa biex ma jkunx daqshekk misterjuż daqs kemm wieħed jaħseb. Huma l-każijiet komuni, li ma jkollhom ebda fatturi li jispikkaw, li jkunu l-aktar iebsin biex issolvi. Imma fuq din l affari rrid inkun konċentrat.”
“Mela x’ser tagħmel?” staqsejtu.
“Inpejjep il-pipa,” irrispondieni. “Anzi tliet pipi għax din hija problema li trid mill- inqas tliet pipi. Nitolbok Watson biex ma tkellimnix għal dawn il-ħamsin minuta li ġejjin.” Tkebbeb fil-pultruna, bi rkupptejh kważi jmissu l-imnieħer ta’ seqer li kellu. Qagħad b’għajnejh magħluqa bil-pipa sewda f’ħalqu qisha l-munqar ta’ xi għasfur stramb. Wara xi ħin f’dik il pożizzjoni kkonkludejt li għajnu marret bih u bdejt nongħos jien ukoll. F’salt wieħed qam minn fuq il-pultruna b’ċerta determinazzjoni u tefa’ l-pipa fuq l-ixkaffa tal fuklar.”
“Waranofsinhar hemm Sarasate jdoqq f’St James Hall,” qalli. “X’taħseb, Watson, il-pazjenti tiegħek jistgħu jgħaddu għal ftit sigħat mingħajrek?”
“M’għandi xejn x’nagħmel illum. Bħalissa fil-klinika ma tantx qed ikolli xogħol impenjattiv.”
“Mela ilbes il-kappell u ejja ħa mmorru. L-ewwel sejjer is-City u nistgħu nieklu xi ħaġa hemm. Qed nara mill-programm li hemm ħafna mużika Ġermaniża, li togħġobni aktar minn dik Taljana jew Franċiża. Hija mużika introspettiva(3) u rrid inkun retrospettiv.”
“Morna bl-underground  Aldersgate u b’mixja żgħira wasalna Saxe Coburg Square, il-post minn fejn bdiet din l-istorja stramba. Saxe Coburg Square kien post żgħir bi djar antiki marsusin ma’ xulxin u traskurati, għalkemm post ta’ nies puliti. Il bini kien jikkonsisti f’erba’ fillieri ta’ djar b’żewġ sulari antiki u mudlama. Dawn kienu jħarsu lejn il pjazza jew aħjar biċċa art żdingata bil-ħaxix, ħafna minnu selvaġġ, u rqajja’ ta’ rand qed jidbiel, jissara kontra l-atmosfera xejn konġenjali ta’ arja kollha dħaħen.
Tliet sferi indurati, li huma l-emblema tal-ħwienet tat-tirħan u tabella żgħira kulur il-kawba bl-isem ta’ Jabez Wilson miktub bl-abjad ma’ dar f’kantuniera infurmawna li dik kienet ir-residenza u n negozju tal-klijent ġinġer tagħna. Sherlock Holmes waqaf u qagħad josserva kollox b’mod metikoluż, b’għajnejh iżebbġu minn bejn il-kpiepel imkemmxin. Wara, mar lejn in-naħa ta’ fuq tat-triq u reġa’ lura lejn il kantuniera, dejjem iħares b’attenzjoni kbira lejn id djar. Fl aħħar reġa’ ġie ħdejn id-dar ta’ Mr Wilson, sabbat bis-saħħa xi darbtejn bil-bastun mal- art u ħabbat il bieb tar-residenza tar-raħħan. Il-bieb ma tantx dam ma nfetaħ minn żagħżugħ ta’ dehra intelliġenti, bla leħja, li talabna biex nidħlu.
“Grazzi,” qallu Holmes, “xtaqt nistaqsik kif tmur minn hawn għal The Strand.”

“It-tielet fuq il lemin, u r raba’ fuq ix xellug,” irrispondieh malajr l-assistent u ħaffef għalaq il-bieb.
“Bniedem jilħaqlu,”osserva Holmes. “Jekk ikolli niġġudika ngħid li hu r=raba’ l aktar bniedem intelliġenti ġewwa Londra, u bħala kuraġġ naħseb li hu t tielet. Fil fatt kont naf xi ħaġa dwaru qabel dan il-każ.”
“Evidentement,” għedt, “l-assistent ta’ Mr Wilson għandu parti relevanti f’dan il- misteru tal Għaqda tal Ġinġrin. Naħseb li int staqsejtu t-triq sempliċement biex tarah.”
“Mhux lilu ridt nara,” qalli Holmes.
“Mela x’ridt tara?”
“Il-qliezi tal-qalziet.”
“U x’rajt?”
“Dak li kont qed nissoponi.”
It-triq li sibna ruħna fiha hekk kif dorna minn Saxe Coburg Square kienet ta’ kuntrast kbir ma’ dak il-post irtirat u mudlam. Kienet triq arterjali, li minnha jgħaddi bosta traffiku lejn it Tramuntana u l Punent tal-belt. It-triq kienet imblukkata f’gelgul kbir ta’ kummerċ sejjer fuq żewġ rotot, waħda li tagħti ’l ġewwa u l oħra li tagħti ’l barra tal-belt. In-nies fuq il-bankini kienu qishom nemel. Kien diffiċli li wieħed jirrealizza, hekk kif rajna l-ħwienet sbieħ u n negozji importanti, li fuq in-naħa l oħra kienu imiss ma’ pjazza bla ħajja u mingħajr kulur.
“Ħalli nara,” qalli Holmes, u mar fil-kantuniera jħares dritt. “Irrid niftakar l-ordni tad-djar fuq din in naħa. Hu passatemp tiegħi li jkolli tagħrif eżatt ta’ Londra. Mela hemmhekk hemm Mortimer il-hanut tat-tabakk, imbagħad dak il-ħanut żgħir tal- gazzetti, il-fergħa ta’ Coburg tas City and Suburbun Bank, restorant veġetarjan, u l fabbrika tal-karozzelli McFarland. Hemm jispiċċa l-blokk u jibda l-ieħor. U issa Dott. xogħolna għamilnieh allura wasal il-ħin li niddevertu. Belgħa kafè u sandwich u wara lejn art il-vjolin fejn hemm biss ħlewwa, delikatezza u armonija mingħajr klijenti b’xagħarhom aħmar biex jiksrulna d-devozzjoni bit-taħwid tagħhom.”
Sieħbi kien mużiċist appassjonat. Kien ukoll kompożitur ta’ ħila mhux komuni. Meta wasalna t-teatru poġġa fil-platea u wiċċu xegħel b’ħarsa ta’ hena perfetta. Bil- mod il-mod mexxa subgħajh twal mal-mużika filwaqt li wiċċu kellu tbissima ġentili b’għajnejh magħluqin qisu qiegħed fid-dinja tal-ħolm. Din id dehra ma kinitx ta’ Holmes il kelb tal-kaċċa li jxomm kull traċċa; Holmes i- bniedem li qatt ma jistrieħ sakemm jaqbad il-ħati; Holmes, il-bniedem ta’ intelliġenza taqta’ daqs xafra; l- aġent kontra l-kriminali pereċċellenza. Il karattru tiegħu kellu żewġ naturi li kienu jalternaw lil xulxin u xi kultant jippredominaw il-karattru tiegħu. Dik il-parti li kienet karatterizzata minn eċċess estrem fuq eżattezza, preċiżjoni, għerf, makakkerija, li kienet tikkuntrasta mal-parti l-oħra li kienet poetika u kontemplattiva. Hu kien jitbandal minn burdata għall-oħra, minn telqa kompleta għal-enerġija li kienet tikkunsmah. Kif kont nafu jien qatt ma kien ikun fl-aqwa tiegħu jekk għal-ġranet sħaħ kien jitlajja fil-appartament qalb l-improviżazzjonijiet tiegħu u l-qari tal kitba gotika(4). L inattività kienet teqirdu. Iżda l-letarġija titemm meta jkollu xi każ. Meta jkun impenjat jinbidel, jinħakem mill-kilba tal- kaċċa, u moħħu jibda l-proċess ta’ raġunar brillanti li jilħaq livelli straordinarji. Saħansitra anki dawk li huma familjari mal-metodi tiegħu jħarsu lejh b’ċertu dubju, qisu l-għerf tiegħu mhux bħal ta’ persuni mortali oħra. Meta rajtu daqshekk mitluf fil-mużika ħassejt li kien wasal ħin ħażin għal min ried jaqbad. Meta kont nara lil Holmes hekk rilassat f’nofs xi każ kienet tiġi f’moħħi l-kalma qabel it- tempesta.
“Bla dubju trid tmur iddar Dott.,” qalli hekk kif ħriġna mit-teatru.
“Iva, naħseb ikun aħjar,” weġibtu.
“U jien għandi biċċa xogħol li ħa toħodli xi sigħat. Din l-affari ta’ Coburg Sqaure hija serja.”
“Għaliex serja Holmes?” staqsejtu.
“Ċert li qed tiġi ppjanata xi azzjoni kriminali gravi ħafna. Iżda persważ li ħa nkunu fil-ħin biex inwaqqfuha. Imma peress illi llum hu s Sibt jikkomplika xi ftit “Ħa jkolli bżonn l-għajnuna tiegħek dal-lejl.”
“Fi x’ħin?”
“Għal xi l-għaxra jkun tajjeb?”
“Mela fl-għaxra nkun Baker Street.”
“Tajjeb Dott. U bilħaqq ma neskludix il-periklu, għalhekk ġentilment nitolbok iġġib ir-revolver fil-but.” Xejjer idu u sparixxa qalb il-folla.
Nispera li mhux iżjed stupidu minn nies oħra iżda kont dejjem niddejjaq għall-fatt li ma’ Holmes kont nidher injurant. F’dan il-każ smajt li sema’ hu, rajt li ra hu, iżda minn kliemu stajt nifhem li mhux biss jaf sew x’ġara iżda wkoll x’kien ser jiġri. U għalija kollox kien konfuż u grottesk.
Meta kont id-dar f’Kensington qgħadt naħseb fuq dak li għadda, mill-istorja straordinarja tar-raġel ġinġer li kien jikkopja l-enċiklopedija saż-żjara tagħna f’Saxe Coburg Square u dak il-kliem ta’ tħassib li Holmes ħallieni bih. X’kienet din l- ispedizzjoni fis-satra tal-lejl, u għaliex irrid immur armat? Fejn konna sejrin u x’ħa nagħmlu hemm? Kelli indikazzjoni minn Holmes li l-assistent tar raħħan kien bniedem ta’ perikolu, raġel li jista’ jasal għal kollox. Ippruvajt inpoġġi kollox f’perspettiva raġjonevoli iżda qtajt qalbi u ċedejt. Neħħejt kollox minn moħħi sakemm fil-lejl li kien ġej l-affarijiet jiċċaraw ruħhom.
Tlaqt mid-dar fid-disgħa neqsin kwart, qsamt il-ġnien, u ġbidt lejn Oxford Street sakemm wasalt Baker Street. Ħdejn il-bieb kien hemm żewġ hamsons. Kif dħalt ġewwa u qbadt tiela’ t taraġ smajt il-ħsejjes ta’ ilħna. Kif dħalt fil-kamra sibt lil Holmes jitkellem b’mod kemxejn vivaċi ma’ żewġt irġiel. Wieħed għaraftu bħala Peter Jones, uffiċjal tal-pulizija. L ieħor kien raġel twil, irqiq, b’wiċċ ta’ dwejjaq, liebes kappell ileqq u frock coat pulit wisq għallokkażjoni.
“Ah! Il grupp issa ngħaqad,” qal Holmes waqt li qafel il buttuni tal-ġakketta li kien liebes, qabad f’idejh frosta ħoxna taż żwiemel. “Watson naħseb li taf lil Mr Jones ta’ Scotland Yard? Ħallini nintroduċik ma’ Mr. Merryweather, li ser jakkumpanjana fl-avventura tal-lejla.”

“Qed nikkaċċjaw f’pari Dott.,” qalli Jones b’dak it-ton monotonu tiegħu. “Seħibna hawn hu tajjeb ħafna biex jibda l-kaċċa. Kulma jrid hu kelb bl-esperjenza biex jgħinu jsib il-priża.”
“Nispera li ma naqbdux xi wiżż selvaġġ(5) f’din il-kaċċa,” osserva Mr Merryweather b’ton ta’ dwejjaq.
“Jista’ jkollok kunfidenza assoluta f’Mr. Holmes,” qallu l-Ispettur b’ċerta kburija. “Għandu l-metodi tiegħu li huma, jekk ma jiħux għalih, daqsxejn teatrali u fantastiċi żżejjed. Iżda għandu l-kapaċità li xi darba jsir ditektiv. Mhux ta’ b’xejn li mhux l -ewwel draba, bħal fl-affari tal-qtil ta’ Sholta u meta nsteraq it-teżor Agra, kien kważi aktar korrett mill-forza tal Pulizija.”
“Jekk tgħid hekk, Mr Jones, allura kollox sew,” qal l-istranġier b’ċertu rispett. “Xorta waħda però qed inħoss nostalġija għall-logħba karti bridge.Tafu li dan huwa l-ewwel Sibt f’sebgħa u tletin sena li mhux ħa nilgħab ma’ sħabi.”
“Naħseb,” qallu Holmes, “li dal-lejl ħa tilgħab għal ferm aktar flus milli qatt lgħabt f’ħajtek. U din il-logħba ħa tkun ferm aktar eċċitanti mill bridge. Fil-fatt, Mr. Merryweather, int qed tilgħab għal xi tletin elf lira u Mr. Jones qed jilgħab għal dak ir-raġel li ilu jiġri warajh biex jaqbdu.”
“John Clay, il-qattiel, ħalliel u falzarju. Għadu żgħir, Mr. Merryweather, iżda hu l- aqwa fil-professjoni kriminali u nixtieq ikolli l manetti madwar idejh iżjed milli nixtieq li nagħmilhom f’idejn kriminali oħra ġewwa Londra. Dan iż żagħżugħ, John Clay, hu bniedem straordinarju. Nannuh kien duka rjali u ħa l-edukazzjoni f’Eton(6) u l Università ta’ Oxford. Għandu moħħu makakk u subgħajh aġli, u għalkemm dejjem niltaqgħu ma’ xi sinjali tiegħu qatt ma rnexxielna nsibuh. Daqqa jisraq xi dar fl-Iskozja u darb’oħra jkun ġewwa Cornwall(7) jiġbor il-flus ħa jibni orfanatrofju. Ili snin insus warajh iżda sa issa qatt ma rajtu.”
“Nispera li jkolli l-pjaċir li nintroduċihulek illejla. Jien iltqajt miegħu darbtejn u naqbel li bħala kriminal m’hawnx bħalu. Imma diġà daqqu l-għaxra u aħjar nitilqu. Issa jekk intom it tnejn tirkbu fil-hamson ta’ quddiem jien u Watson nieħdu l-ieħor.”

Aħna u sejrin Holmes ma kienx f’burdata li jitkellem u poġġa fil-karozzella jiħħammja l-mużika li kien sema’ waranofsinhar. Ir-roti tal-karozzella ċekċku hekk kif għaddew b’ħeffa fuq il-ġebel tal-labirint ta’ toroq mixgħula bil-fanali tal-gass u fl-aħħar wasalna ġewwa Farrington Street.
“Ninsabu qrib,” lissen sieħbi. “Mr. Merryweather hu direttur tal-bank u għandu interess personali fil-każ. Ħsibt li kien ikun aħjar li jkollna lil Mr. Jones magħna. Mhux raġel-ħażin miskin, għalkemm bħala spettur tal-pulizija hu imbeċilli. Għandu virtù waħda pożittiva, hu ta’ kuraġġ ta’ ljun. Però rasu iebsa daqs iż-żonqor. Wasalna, qed jistennewna.”
“Konna f’dik it-triq prinċipali li ftit sigħat qabel kienet imfawra bin-nies. Il-karozzelli telqu u mmexxija minn Mr. Merryweather għaddejna minn passaġġ dejjaq u minn bieb laterali li fetħilna. Dħalna f’kuridur żgħir li kien jagħti għal grada kbira tal-ħadid. Din fatħniha ukoll u minnha nżilna garigor li wassalna għal grada oħra, naħseb ikbar mill-oħra. Hawn Mr. Merryweather waqaf biex jixgħel laterna żgħira, fetaħ il-grada u komplejna ninżlu aktar ’l isfel matul passaġġ li kellu riħa ta’ ħamrija. Ftit passi oħra u sibna t-tielet bieb. Meta Mr. Merryweather fetħu u dħalna f’kantina bis-saqaf bil-ħnejjiet forma ta’ koppla. L- kantina kienet mimmliha b’kaxxi kbar u żgħar fuq xulxin.
Sherlock Holmes ħa l-lanterna, għolliha ’l-fuq u beda josserva l post. “Min naħa ta’ fuq m’intix dgħajjef.”
“U l-anqas minn isfel,” qallu Mr. Merryweather hekk kif beda jsabbat fuq iċ- ċangaturi tal-ġebel li ksew l-art. “Ihh x’waħda din,” esklama l-bankier, “hawn jistema’ jinstema vojt”
“Ħa jkolli nitolbok biex iżomm is-skiet,” qallu Holmes irritat. “Diġà pperikolajt is-suċċess tal-ispedizzjoni. Nista’ nitolbok biex ġentilment, tpoġġi fuq waħda minn dawn il-kaxxi, u ma tindaħalx aktar?”
Mr. Merryweather poġġa fuq kaxxa tal-injam b’ħarsa ta’ wieħed iffastidjat. Holmes, min naħa tiegħu niżel għarkupptejh mal-art u bil-lanterna u bil-lenti beda jeżamina bir-reqqa x-xquq bejn iċ-ċangaturi. Wara ftit qam u poġġa l lenti fil-but tal-kowt.“Għandna mill-inqas siegħa quddiema,” qalilna, “għaliex ma jistgħu jagħmlu xejn sakemm dak il-miskin ta’ raħħan ma jkunx fis-sodda. Wara li jorqod mhux ser jitilfu sekonda għaliex aktar ma jlestu kmieni iżjed ikollhom ħin jaħarbu. Bħalissa Dott., kif naħseb indunajt qegħdin fil-kantina tal-fergħa tas-City ta’ wieħed mill-banek prinċipali ta’ Londra. Mr. Merryweather hu ċ-chairman tal-bord tad-diretturi u ħa jispjegalek ir-raġunijiet għaliex fil-preżent l-iktar kriminali stonkużi ta’ Londra għandhom interess speċjali f’din il-kantina.”
“Hu minħabba d-deheb Franċiż,” lissen id-Direttur. “Kellna bosta twissijiet li jista’ jsir xi attentat fuq dan id-deheb.”
“Id-deheb Franċiż tagħkom.”
“Hekk hu. Dan l-aħħar kellna l-okkażjoni li nkabbru l-kapital tal bank u għalhekk issellifna tletin elf Napuljun tad-deheb mill-Bank ta’ Franza. Sar magħruf li għad ma kellniex il-ħin inneħħu d-deheb mill-kaxxi li qed tara hawn li huma mimlijin ingotti tad-deheb(8). Din il-kaxxa li qiegħed fuqha għandha elfejn munita ta’ Napuljun tad-deheb ippakkjati f’folji taċ-ċomb. Ir-riżerva tagħna ta’ deheb hawnhekk hija ferm aktar milli s-soltu nżommu f’fergħa waħda minn tagħna, u d-diretturi huma inkwetati dwar dan.”
“Inkwiet ġustifikat,” osserva Holmes. “U issa wasal il-ħin biex nirranġaw il-pjanijiet tagħna. Naħseb li f’mhux inqas minn siegħa l-affarijiet jilħqu l-qofol tagħhom. Fil-frattemp irridu ngħattu l-laterna.”
“U noqogħdu fid-dlam?”
“Jiddispjaċini imma hekk hu. Ngħidlek il-verità fil-but ġibt mazz karti għax peress illi qegħdin erbgħa nkunu nistgħu nilagħbu ftit bridge. Imma t-tħejjijiet tal-għadu avvanzaw b’tali mod li ma nistgħux nissugraw li nkunu fid-dawl. L-ewwel irridu nagħżlu fejn ser noqogħdu. Dawn huma nies li ma jibżgħu minn xejn  għalkemm ħa noħduhom b’sorpriża. Jistgħu jagħmlulna l-ħsara jekk ma nkunux attenti. Jien ħa noqgħod wara din il-kaxxa mdaqqsa tal-injam u intom inħbew wara dawk. Issa meta nitfi u nixgħel id-dawl intefgħu fuqhom. Jekk jiftħu n-nar, Watson żgur mhux ser iżomm lura milli juża r-revolver tiegħu.”

Poġġejt ir-revolver ikkargat fuq il-kaxxa u nżilt kokka warajha. Holmes għalaq il-laterna u f’daqqa waħda konna fi dlam ċappa. Qatt ma niftakar daqshekk dlam. Ir-riħa ta’ metall jaħraq tal-laterna serrħitilna rasna li dawl kien hemm lest biex jixgħel f’ħakka t’għajn. Kont eċċitat ħafna u ħassejt sens ta’ stennija, u bid-dlam u l-arja umda u kiesħa tat-troll jew saqaf tond bil-ħnejja ħassejtni mdejjaq u inutli.”
“Għandhom triq waħda fejn jirtiraw,” lissen Holmes bilkemm kemm jinstema’. “Imorru lura id-dar f’Saxe Coburg Square. Nispera li għamilt kif għedtlek Jones?”
“Għandi spettur u żewġ pulizija jistennew mal-bieb ta’ barra.”
“Mela b’hekk saddejna t-toqob kollha. Issa rridu nistennew fis-skiet.”
Il-ħin qisu qatt ma ried jgħaddi. Wara sirt naf li domna nistennew xi siegħa u kwart imma jien ħassejt li l-lejl kien għadda u dalwaqt jisbaħ. Kelli saqajja u jdejja iebsin u għajjenin għaliex bżajt nibdel il-pożizzjoni. Kelli tensjoni kbira u s-smigħ tiegħi tant kien akut li bdejt mhux biss nisma’ lil sħabi jieħdu n-nifs iżda stajt niddistingwi n-nifs tal-godli Jones. In-nifs tiegħu kien tqil, differenti minn dak bilkemm jinstema’ tad Direttur. Minn fejn kont stajt nara l-art minn fuq il-kaxxa. F’daqqa waħda rajt linja dawl.
Għall-ewwel kienet biss xrara dawl fuq l-art. Imbagħad bdiet titwal sakemm saret linja safranija. Imbagħad, mingħajr twissija jew ħoss, infetħet toqba żgħira u minnha xiefret id. Id bajda qisha ta’ mara. Din l-id bdiet tħoss ’l hawn u ’l hinn f’dik ir-roqgħa dawl. Għal xi minuti l-id b’subgħajha nixfin ħarġet mill art. Imbagħad immedjatament inġibdet lura u kollox reġa’ waqa’ fid dlam ħlief għal dik ix xrara dawl li kienet timmarka l-fil bejn iċ ċangaturi.
L-id reġgħet dehret wara ftit sekondi. Waħda miċ ċangaturi nqalbet fuq ġenb b’ħoss ta’ xi ħaġa qed tinqala’ u titkisser u nfetħet toqba kwadra li minnha ħareġ dawl ta’ lanterna. Mit-toqba ħareġ wiċċ bla leħja qisu ta’ tifel, li beda jħares ħerqan madwaru. Imbagħad, b’id fuq kull naħa tat-toqba, għolla lilu nnifsu sakemm serraħ irkoppa mal-art, ħareġ mit-toqba u beda jiġbed lil sieħbu rqiq u żgħir bħalu, li kellu wiċċ pallidu u xagħru aħmar.

“Kollox sew,” qallu. “Għandek l-iskarpell u l-ixkejjer? Ħaqq id-dimonji! Aqbeż Archie, aqbeż, u ħalli lili niddendel!”
Sherlock Holmes ta’ salt minn wara l-kaxxa u qabad ’il-ħalliel mill-għonq tal-qmis. L-ieħor qabeż fit-toqba iżda smajt ħoss ta’ drapp qed jiżżarrat hekk kif Jones ħatfu mit-tarf tal-ġlekk. Fid-dawl deher revolver iżda Holmes tah daqqa bil-frosta fuq il-polz u r-revolver spiċċa mal-art.
“Kollu għalxejn Clay,” qallu Holmes b’mod kalm kemm jista’ jkun. “Ma tista’ tagħmel xejn.”
“Hekk qed nara,” qal l-ieħor b’ton arroganti. “Naħseb li sieħbi jinsab tajjeb għalkemm qed nara li għandkom il-parti t’isfel tal-ġlekk.”
“Tħabbilx rasek għalih, hemm tlett irġiel jistennewh fil-bieb,” qallu Holmes.
“Tassew? Tidher li għamilt kollox eżatt. Ikolli nikkumplimentak.”
“U jien lilek,” irrispondieh Holmes. “L-idea tiegħek tal-ġinġrin kienet innovattiva u effettiva.”
“Dalwaqt terġa’ tara lil sieħbek,” qallu Jones. “Hu aktar ħafif minni biex jinżel fil-ħofor. Stenna naqra sakemm nirranġa l-kappell.”
“Nitilbok biex ma tmissnix b’dawk l-idejn maħmuġin,” irrimarka l-priġunier hekk kif il-manetti faqqgħu mal-polz. “Forsi ma tafx li jien għandi demm irjali jiġri fil-vini tiegħi. U għamilli pjaċir meta tkellimni sejjaħli Sinjur u għidli jekk jogħġbok.”
“Kollox sew,” qallu Jones iħares ċass lejh bi tbissima sarkastika fuq wiċċu. “Mela jekk jogħġbok Sinjur, itla’ t-taraġ fejn nistgħu nieħdu karozzella biex inwasslu l-altezza tiegħek l-għassa.”
“Hekk aħjar,” qal Clay b’mod trankwill. Baxxa rasu biex isellmilna u mexa bil-mod fil-kustodja tad-ditektiv.
“Tabilħaqq, Mr.Holmes,” qallu Mr. Merryweather, hekk kif mexa warajna barra l-kantina, “ma nafx kif il-bank jista’ jirringrazzjak. Ma hemm l-ebda dubju li sibt u għelibt kompletament wieħed mill-aktar attentati serji biex jisirqu bank li qatt niftakar.”
“Kelli xi żewġ affarijiet x’niskonta ma’ Mr. Clay,” qal Holmes. “Għamilt xi spejjeż żgħar fuq din l-affari u nistenna li l-bank jagħmel tajjeb Għalihom. Madankollu nħoss li din l-esperjenza unika f’bosta aspetti hi imprezzabbli. Bħalma hi l-istorja straordinarja tal-Għaqda tal-Ġinġrin.”
“Naħseb tifhem Watson,” spjegali Holmes fis-siegħat bikrin ta’ filgħodu hekk kif konna bilqiegħda b’tazza wiski ġewwa Baker Street, li kien perfettament ovvju li l-għan uniku ta’ din il biċċa xogħol fantastika tal-avviż tal-Għaqda tal-Ġinġrin u l-ikkupjar tal-enċiklopedija kien biex kuljum joħorġu mid-dar lil dan ir-raħħan li ftit li xejn jilħaqlu. Kont kurjuż ħafna kif ħadmuha, ma setgħetx tkun aħjar. Clay naħseb ħareġ b’dan il-pjan inġenjuż minħabba l-kulur ta’ xagħar sieħbu. L-erba’ liri kienu l-lixka biex jiġbdu lil Mr. Wilson. X’kienu għalihom erba’ liri ħdejn l- opportunità li jaħtfu l-eluf? Poġġew l-avviż, wieħed mill-ħallelin mar l-uffiċċju u l-ieħor ħajjar lil Mr. Wilson biex japplika għall-post. It-tnejn li huma rnexxielhom jiżguraw li għal ġimgħa sħiħa ma jkunx id dar filgħodu. Hekk kif sirt naf li l-assistent kien fuq nofs paga kien ovvju li kellu raġuni qawwija biex ikollu d-dar għalih.”
“Imma kif stajt tkun taf x’kienet il-mira tal ħallelin?”
“Kieku kien hemm xi mara fid-dar kont nissuspetta xi intrigu purament vulgari. Imma dan assolutament ma kienx il-każ. In-negozju ta’ Mr.Wilson hu wieħed żgħir. Fid-dar ma kien hemm xejn prezzjuż li jagħti wieħed x’jifhem li l-ħallelin għamlu dawn l-arranġamenti elaborati u spejjeż biex jisirqu xi ħaġa ta’ bla valur. Kont żgur li l-attenzjoni kienet fuq xi ħaġa barra d-dar. Imma x’setgħet kienet? Ħsibt dwar in-namra tal-fotografija tal-assistent u kif kien dejjem jisparixxi fil-kantina. Hemm kien it-tarf tal kobba. Kif indunajt b’dan staqsejt dwar dan l-assistent misterjuż u sibt li kont qed neħodha ma’ wieħed mill-aktar kriminali jilħqilhom u ta’ kuraġġ f’Londra. Kien qed jagħmel xi ħaġa fil kantina. Xi biċċa xogħol li ħaditlu ħafna siegħat kuljum għal xhur sħaħ. Imma x’kienet? Ma stajt naħseb f’xejn ħlief li kien qed iħaffer mina lejn xi bini ieħor.”“Sa hawn kont wasalt meta morna għand Mr. Wilson. Ħsadtek hux meta bdejt inħabbat bil-bastun mal-art? Kont qed naċċerta ruħi jekk il-kantina kinitx tagħti fuq in-naħa ta’ wara jew ta’ quddiem. Ma kinitx quddiem. Ċempilt il-qanpiena tal-bieb u kif sperajt irrisponda l-assistent. Kelli xi konfronti żgħar miegħu fl-imgħoddi imma qatt ma rajna lil xulxin. Bilkemm ħarist lejn wiċċu. Dak li ridt nara kienu rkupptejh. Inti stess irrimarkajt kemm il-qliezi kienu mgħarrqin, imkemmxin u mtebbgħin. Indikazzjoni li kien qed jgħaddi sigħat iħaffer taħt l art. Kulma baqagħli issa kien insib fejn kien qiegħed iħaffer. Kif dort il-kantuniera rajt is-City and Suburban Bank bi dritt id-dar ta’ seħibna. Ħassejt li kont solvejt il-problema. Meta inti mort id-dar wara l-kunċert għaddejt għand Scotland Yard u ċ-Chairman tal-bank. Ir riżultat rajtu b’għajnejk stess illejla.”
Kif stajt tkun taf li kien ħa jagħmlu l-attentat dal-lejl?” staqsejtu.
“Meta għalqu l-uffiċċju tal-Għaqda tawni x’nifhem li ma kienx jimpurtahom aktar jekk Mr. Wilson ikunx id-dar jew le. Fi kliem ieħor il-mina kienet lesta. Kien essenzjali li jagħmlu użu minnha malajr kemm jista’ jkun għaliex setgħet tinstab jew il-ingotti tad-deheb setgħu jittieħdu xi mkien ieħor. L-aħjar ġurnata kienet is Sibt għaliex tagħtihom jumejn sħaħ biex jaħarbu. Wara li ħsibt dan kollu kkonkludejt li l-attentat kellu jsir dal lejl.”
“Irraġunajt kollox perfett,” għedtlu b’ammirazzjoni. “Hi katina twila b’bosta anelli li kull wieħed minnhom kull wieħda parti mill-kaz. Veru?”
“Skansatni mill-montonija,” qalli hu u jittewweb. “Imma jaħasra diġà qed inħossha ġejja fuqi! Ħajti qed ngħaddiha fi sforz kontinwu biex naħrab minn eżistenza komuni u bla sens. Dawn il-problemi żgħar jgħinuni.”
“Int benefattur tas-soċjetà,” għedtlu.
Għolla spallejh. “Insomma wara kollox dak li nagħmel jagħmel naqra ġid. “L’homme c’est rien – l’oeuvre c’est tout l-bniedem ma hu xejn – ħidmietu hi kollox hekk kiteb Gustave Flaubert(8) lil George Sand(9).

________________________________________________________

Noti ta’ l-aħħar

1.Nominali: Xogħol żgħir mhux impenjattiv.
2.Raħħan: Mill-verb tirhan. Meta xi ħadd jissellef flus u bħala garanzija jagħti l oġġett ta’ bejn wieħed u ieħor l istess valur. Dak li jissellef jiftiehem li jrodd lura l flus fi żmien stipulat u jieħu l oġġett lura. Jekk il-perjodu jinqabeż dak li jkun jitlef l oġġett. Dak li jagħmel dan in negozju jissejjaħ raħħan.
3.Retrospettiva: Meta wieħed jaħseb u jokkontempla azzjonijiet tal-imgħoddi. Fil qasam tal arti tfisser ukoll wirja ta’ xogħlijiet tal ħajja ta’ xi artist.
4.Kitba Gotika: Stil ta’ letteratura li tikkonsisti f’rakkonti li jikkombinaw stejjer li fihom ikollhom temi tal waħx u romantiċi. Bl Ingliż tissejjaħ ukoll black letter literature.
5.Nispera li ma naqbdux wiżż selvaġġ: Din hija traduzzjoni tal espressjoni Ingliża wild goose chase, li tfisser tmur tfittex xi ħaġa u ma ssib xejn. Mela hawn il bankier qed jddubita li ħa jsibu l ħallelin u jispera li ma jsibux xi wiżż selvaġġ.
6.Eton: Magħrufa wkoll bħala Eton College. Hija l-iżjed skola esklussiva li hemm ġewwa l Ingilterra. Fiha jitgħallmu t-tfal tal familja rjali, tfal ta’ nobbli u nies sinjuruni. Min imur Eton ġeneralment ikompli l istudji tiegħu fl Universitajiet ta’ Oxford jew Cambridge. Skejjel esklussivi bħal Eton hemm tmienja ġewwa l Ingiterra però Eton tibqa’ l aqwa waħda. Ironikament dawn jissejħu public schools għax huma skejjel privat.
7.Cornwall: Reġjun fl Ingiterra forma ta’ peninsula u jinsab fit tarf estrem tal Lbiċ tal Ingilterra.
8.Flaubert: Gustave Flaubert (1821 – 1880) Kittieb Franċiż meqjus bħala wieħed mill aqwa kittieba rumanz. L aktar xogħol famuża tiegħu hu ‘Madame Bouvarie.’ B’din il-kwotazzjoni Flubert ried ifihiem li l-bnieden mhux id-demm u l-laħam izda il-ħidma li jwettaq f’ħajtu. Ta’ din hu jibqa’ mfakkar.
9. George Sand: Kittieba Franċiża. Isimha proprja hu Amantine Lucile Aurore Dupin (1804 1876). Kienet tikteb taħt l isem ta’ George Sand. Hija magħrufa bħala kittieba ta’ rumanzi, artikli politiċi, u kritika letterarja. Politikamant kienet ixxaqleb lejn is Soċjaliżmu. Kienet magħrufa wkoll għall avventuri ta’ mħabba li kellha ma’ nies famużi, fost l oħrajn il mużiċist Chopin.

________________________________________________________